افغانستان، کشوری که برای دهه ها با جنگ، فقر و ناآرامی های سیاسی دست و پنجه نرم کرده، در زمینه سلامت عمومی با چالشهای متعددی روبرو است. یکی از این چالشها، وضعیت ایدز و HIV در این کشور است. اگرچه آمار رسمی ابتلا به HIV در افغانستان نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر پایینتر است، اما شرایط خاص این کشور، از جمله کمبود آگاهی، نبود سیستم بهداشتی قوی و محدودیتهای فرهنگی، باعث شده تا این موضوع به یک نگرانی جدی تبدیل شود.
آمار و شیوع HIV در افغانستان
بر اساس گزارشهای سازمان جهانی بهداشت (WHO) و برنامه مشترک سازمان ملل متحد در زمینه ایدز (UNAIDS)، تا سال ۲۰۲۲، حدود ۷,۵۰۰ نفر در افغانستان با HIV زندگی میکنند. این رقم در مقایسه با جمعیت حدود ۴۰ میلیونی این کشور، نرخ شیوع بسیار پایینی (حدود ۰٫۰۲٪) را نشان میدهد. با این حال، این آمار ممکن است به دلیل کمبود آزمایشهای گسترده و گزارش دهی ناقص، واقعیت کامل را منعکس نکند.
افغانستان یکی از کشورهایی است که کمترین میزان آزمایش HIV را در جهان دارد. بسیاری از افراد مبتلا از وضعیت خود بیاطلاع هستند و این موضوع خطر انتقال بیماری را افزایش میدهد.
چالشهای اصلی در کنترل HIV
۱.فقر و نبود دسترسی به خدمات بهداشتی:
افغانستان یکی از فقیرترین کشورهای جهان است و سیستم بهداشتی آن به شدت ضعیف است. بسیاری از مردم، به ویژه در مناطق روستایی، به خدمات اولیه بهداشتی دسترسی ندارند. مراکز آزمایش و درمان HIV بسیار محدود هستند و اغلب در شهرهای بزرگ متمرکز شدهاند.
۲.کمبود آگاهی و آموزش:
آگاهی عمومی درباره HIV/AIDS در افغانستان بسیار پایین است. بسیاری از مردم حتی نمیدانند که HIV چیست، چگونه منتقل میشود یا چگونه میتوان از آن پیشگیری کرد. این کمبود آگاهی به ویژه در میان زنان و جوانان مشهود است.
۳.انگ اجتماعی و فرهنگی:
در جامعه افغانستان، HIV اغلب با رفتارهای غیراخلاقی مرتبط دانسته میشود. این نگرش باعث شده تا افراد مبتلا از ترس طرد شدن، بیماری خود را پنهان کنند و به دنبال درمان نروند. این انگ اجتماعی همچنین مانع از اجرای برنامههای آموزشی موثر میشود.
۴.گروههای پرخطر:
مصرفکنندگان مواد مخدر تزریقی، کارگران جنسی و مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند، از جمله گروههای پرخطر در افغانستان هستند. با این حال، به دلیل قوانین سختگیرانه و نگرشهای سنتی، این گروهها اغلب به خدمات بهداشتی دسترسی ندارند.
اقدامات انجام شده و برنامه های آینده
دولت افغانستان و سازمانهای بین المللی مانند UNAIDS، WHO و صندوق جهانی مبارزه با ایدز، سل و مالاریا، تلاشهایی را برای کنترل HIV در این کشور آغاز کردهاند. برخی از این اقدامات شامل:
-توزیع کیت تست ایدز های پیشگیری: توزیع سرنگهای استریل و کاندوم در میان گروههای پرخطر.
-آموزش و آگاهیبخشی: اجرای برنامههای آموزشی در مدارس و جامعه برای افزایش آگاهی درباره HIV.
-افزایش دسترسی به آزمایش: ایجاد مراکز آزمایش داوطلبانه در برخی شهرهای بزرگ.
با این حال، به دلیل ناآرامیهای سیاسی و اقتصادی اخیر، بسیاری از این برنامهها با اختلال مواجه شدهاند. پس از تسلط طالبان بر افغانستان در سال ۲۰۲۱، کمکهای بینالمللی کاهش یافته و این موضوع بر اجرای برنامههای بهداشتی تأثیر منفی گذاشته است.
آینده پیشرو
وضعیت ایدز در افغانستان نیازمند توجه فوری و اقدامات جامع است. برای کنترل این بیماری، باید بر چند حوزه کلیدی تمرکز کرد:
-تقویت سیستم بهداشتی: بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی، به ویژه در مناطق روستایی.
-افزایش آگاهی عمومی: اجرای برنامههای آموزشی گسترده برای کاهش انگ اجتماعی و افزایش آگاهی درباره HIV.
-حمایت از گروههای پرخطر: ارائه خدمات بهداشتی محرمانه و بدون قضاوت به گروههای پرخطر.
-همکاری بین المللی: جلب حمایت مالی و فنی از سازمانهای بینالمللی برای اجرای برنامههای پیشگیری و درمان.
نتیجه گیری
وضعیت ایدز در افغانستان اگرچه در حال حاضر بحرانی به نظر نمیرسد، اما به دلیل چالشهای ساختاری و اجتماعی، پتانسیل تبدیل شدن به یک بحران بزرگ را دارد. بدون اقدامات سریع و موثر، این بیماری میتواند به یک تهدید جدی برای سلامت عمومی در این کشور تبدیل شود. افغانستان نیازمند یک رویکرد جامع و هماهنگ است که در آن دولت، سازمانهای بینالمللی و جامعه مدنی دست به دست هم دهند تا از گسترش HIV جلوگیری کنند و به افراد مبتلا کمک کنند تا زندگی سالمتری داشته باشند.
