ازبکستان، کشوری در قلب آسیای مرکزی، با وجود پیشرفت‌های قابل توجه در حوزه‌های مختلف بهداشت و درمان، همچنان با چالش‌هایی در زمینه کنترل و پیشگیری از بیماری ایدز روبرو است. این کشور با جمعیتی حدود ۳۵ میلیون نفر، در سال‌های اخیر تلاش‌هایی را برای مقابله با این بیماری آغاز کرده است، اما هنوز راه طولانی در پیش دارد.
آمار و ارقام
بر اساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت و برنامه مشترک سازمان ملل متحد در زمینه ایدز، تعداد افراد مبتلا به ویروس نقص ایمنی انسانی (اچ‌آی‌وی) در ازبکستان در سال‌های اخیر روندی صعودی داشته است. تا پایان سال ۲۰۲۲، تخمین زده می‌شود که حدود ۵۰ هزار نفر در این کشور با اچ‌آی‌وی زندگی می‌کنند. این رقم نشان‌دهنده افزایشی حدود ۲۰ درصدی نسبت به دهه گذشته است. البته این افزایش ممکن است تا حدی ناشی از بهبود سیستم‌های گزارش‌دهی و تشخیص بهتر باشد.
گروه‌های در معرض خطر
در ازبکستان، مانند بسیاری از کشورهای دیگر، برخی گروه‌های اجتماعی بیشتر در معرض خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی قرار دارند. این گروه‌ها شامل مصرف‌کنندگان مواد مخدر تزریقی، کارگران جنسی، مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند، و زندانیان می‌شوند. مصرف مواد مخدر تزریقی یکی از اصلی‌ترین راه‌های انتقال اچ‌آی‌وی در این کشور است، به‌ویژه در مناطق شهری و مرزی.
چالشهای پیشرو
ازبکستان در مسیر کنترل ایدز با چندین چالش عمده روبرو است
1-کمبود آگاهی عمومی: بسیاری از مردم ازبکستان اطلاعات کافی درباره اچ‌آی‌وی و راه‌های پیشگیری از آن ندارند. این موضوع به ویژه در مناطق روستایی و محروم مشهود است.
2-انگ اجتماعی: اچ‌آی‌وی و ایدز در ازبکستان همچنان با انگ و تبعیض همراه است. این موضوع باعث می‌شود بسیاری از افراد از انجام آزمایش اچ‌آی‌وی خودداری کنند یا در صورت تشخیص مثبت، به دنبال درمان نروند.
3-دسترسی محدود به خدمات بهداشتی: در برخی مناطق دورافتاده، دسترسی به مراکز بهداشتی و خدمات پیشگیری مانند کیت تست ایدز و درمان اچ‌آی‌وی محدود است. این موضوع به ویژه برای گروه‌های پرخطر مانند مصرف‌کنندگان مواد مخدر تزریقی چالش‌برانگیز است.
اقدامات دولت و سازمان‌های بین‌المللی
دولت ازبکستان با همکاری سازمان‌های بین‌المللی مانند برنامه مشترک سازمان ملل در زمینه ایدز، صندوق جهانی مبارزه با ایدز، سل و مالاریا، و سازمان جهانی بهداشت، برنامه‌هایی را برای مقابله با اچ‌آی‌وی اجرا کرده است. این برنامه‌ها شامل افزایش آگاهی عمومی، توزیع سرنگ و سوزن‌های استریل برای مصرف‌کنندگان مواد مخدر، و گسترش دسترسی به درمان ضدویروسی است.
یکی از موفقیت‌های اخیر در این زمینه، افزایش پوشش درمان ضدویروسی است. تا پایان سال ۲۰۲۲، حدود ۶۰ درصد از افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی در ازبکستان تحت درمان قرار گرفته‌اند. این رقم نسبت به سال‌های گذشته بهبود قابل توجهی داشته است، اما هنوز با هدف ۹۰ درصدی برنامه مشترک سازمان ملل فاصله دارد.
نقش جامعه مدنی
سازمان‌های غیردولتی و جامعه مدنی نیز در ازبکستان نقش مهمی در مبارزه با ایدز ایفا می‌کنند. این سازمان‌ها با ارائه خدمات مشاوره، آزمایش اچ‌آی‌وی، و حمایت از افراد مبتلا، به کاهش انگ و تبعیض کمک کرده‌اند. همچنین، آن‌ها در زمینه آموزش و پیشگیری در میان گروه‌های پرخطر فعالیتهای مؤثری انجام داده‌اند.
چشم‌انداز آینده
با وجود چالشهای موجود، ازبکستان در مسیر درستی برای کنترل اچ‌آی‌وی قرار دارد. افزایش آگاهی عمومی، بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی، و کاهش انگ اجتماعی از جمله عواملی هستند که می‌توانند به کاهش شیوع این بیماری در آینده کمک کنند. با این حال، موفقیت در این زمینه نیازمند تعهد بلندمدت دولت، مشارکت جامعه مدنی، و حمایت بین‌المللی است.
در نهایت، کنترل ایدز در ازبکستان نه تنها یک مسئله بهداشتی، بلکه یک ضرورت اجتماعی است که نیازمند همکاری همه جانبه و رویکردی جامع است. تنها با همکاری و تلاش مستمر می‌توان به آینده‌ای بدون ایدز در این کشور امیدوار بود.
